ความพอเพียงแห่งตน

จากกระแสพระราชดำรัสพระเจ้าอยู่หัวที่เกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2540


“ความพอเพียงนี้ไม่ได้หมายความว่าทุกครอบครัวจะต้องผลิตอาหารของตัวเอง จะต้องทอผ้าใส่ให้ตัวเอง สำหรับครอบครัวอย่างนี้มันมากเกินไป แต่ว่าในหรู่บ้านหรือในอำเภอจะต้องมีความพอเพียงพอสมควร บางสิ่งบางอย่างที่ผลิตได้มากกว่าความต้องการก็ขายได้ แต่ขายในที่ไม่ห่างไกลเท่าไร ไม่ต้องเสียค่าขนส่งมากนัก…”

ความพอเพียงแห่งตนน่าจะเกี่ยวข้อง กับเศรษฐกิจพอเพียง ในทางการศึกษาเคยมีการนิยามความหมายความพอเพียงแห่งตน (self-sufficiencey) ว่าหมายถึง ความสามารถในการทำกิจการงาน ใดๆ ได้สำเร็จตามเป้าประสงค์ของตนเองอาจเป็นการกระทำของบุคคล กลุ่มบุคคลหรือชุมชนที่มีความสามารถของตนเองอย่างพอเพียงโดยไม่ต้องพึ่งพา อาศัยความช่วยเหลือหรือความร่วมมือจากภายนอก ผลที่ดีจะเกิดจากการมีความพอเพียงแห่งตนในระดับที่เหมาะสมพอเหมาะพอควร (สารานุกรมศึกษาศาสตร์,2543 ฉบับที่ 19 มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ)

การมีความเป็นอยู่ที่พึ่งพาตนเองเป็นส่วนใหญ่ เพราะสามารถตอบสนองความต้องการต่างๆ ได้ด้วยตนเอง อย่างไรก็ตามในสภาพปัจจุบัน การพึ่งพิงกันและกันมีความซับซ้อน คงหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่ยังจะต้องพึ่งพาจากภายนอกเป็นครั้งคราว อันเนื่องจากสภาพสังคมวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไปสามสภาพโลกาภิวัฒน์ และความพอเพียงคงไม่ได้หมายความว่าเราต้องทำอะไรด้วยตนเองทุกเรื่อง แต่ทำอย่างไรให้ใช้ศักยภาพที่มีอยู่ได้อย่างเต็มที่ เต็มความสามารถ อย่างหมาะสม


จากความหมายของความพอเพียงแห่งตน มีส่วนประกอบสำคัญ 3 ส่วนด้วยกันคือ

ส่วนที่เกี่ยวกับความสามารถ

ส่วนที่เกี่ยวกับกิจการงาน

ส่วนที่เกี่ยวกับเป้าประสงค์ของบุคลลในการกระทำกิจการงาน

ได้มีผู้ศึกษาเกี่ยวกับคนที่สามารถพอเพียงกับตนและที่ไม่สามารถพอเพียงแตกต่างกัน ดังตัวอย่างบางประการ ดังเช่น

เมื่อประสบปัญหาอุปสรรคคนที่พอเพียงสามารถที่จะนำเป้าประสงอื่นมา แทนเป้าประสงค์ที่มีอุปสรรค คนไม่สามารถพอเพียงจะแสดงอาการโกรธเคือง โวยวาย ไม่พอใจ

เมื่อเผชิญกับความผิดพลาดคนสามารถพอเพียง จะสำนึกผิดและแก้ไข คนไม่พอเพียงสำนึกผิดน้อย พยายามหลบเลี่ยงให้พ้นผิด

ในการควบคุมตนเอง คนสามารถพอเพียงควบคุมตนเองได้ขณะที่ไม่มีการควบคุมจากภายนอก คนไม่พอเพียง จะเกิดสับสนวุ่นวายทันทีที่ไม่มีการควบคุมจากภายนอก

ในการเผชิญกับความวิตกกังวล คนสามารถพอเพียงมีทางเลือกในการแสดงออกแบบต่างๆ สำหรับผู้ไม่พอเพียงจะสู้หรือหนีเพียงอย่างเดียว