ที่สุดของที่สุด

การดำเนินชีวิตประจำวัน การทำงานอะไรก็แล้วแต่ถ้าทำด้วยความตั้งใจรอบคอบ มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย ยิ่งทำให้ดีมากขึ้นเท่าไร ก็ยิ่งมีความสมบูรณ์มากขึ้นเท่านั้น ความสมบูรณ์ที่เพียบพร้อมดั้งกล่าวนั้น ก็มีคำถามว่ามันจะสิ้นสุดหรือที่สมบูรณ์ที่สุดที่ใด (ultimate perfection) หรือจุดใดที่ทำให้ดีกว่านี้ไม่ได้อีกแล้ว ปกติแล้วในชีวิตประจำวันนั้นทำอะไรได้เรียบร้อยกว่าปกติเราก็บอกว่า เยี่ยม เพอร์เฟคโต! แล้ว


ลองพิจารณาถึงการวาดวงกลมด้วยมือโดยไม่ใช้เครื่องมือช่วย ต้องวาดหลายครั้งแล้วมาเลือกดูว่าอันไหนที่วาดที่กลมมากที่สุด แต่ถ้าใช้เครื่องมือที่เรียกว่าวงเวียนในการวาดจะได้วงกลมเลยตั้งแต่วงแรก แต่เพื่อพิจารณาในรายละเอียดอีกว่าเป็นวงกลมที่สมบูรณ์เพียงใด ในการลากวงกลมด้วยวงเวียนก็เป็นไปได้อีกว่าการกดดินสอและปากกาขณะที่วาดให้น้ำหนักไม่เท่ากัน ทำให้เส้นที่วาดวงกลมอาจจะหนักเบาไม่เท่ากันหรือเส้นที่ลากไม่ได้เท่ากันตลอด และยิ่งมองด้วยแว่นขยายจะเป็นถึงความไม่สม่ำเสมอของเส้นได้ จากที่วิเคราะห์มาเราอาจจะหาไม่ได้เลยถึงความสมบูรณ์สุดท้าย แม้ว่ามนุษย์จะพยายามแสวงหาเท่าใดกลับพบว่ามันยังคงมีความไม่สมบูรณ์หลงเหลืออยู่เสมอ

โลกปัจจุบันของโลกวัตถุใครก็ตามทำอะไรก็ตามให้ดีกว่าสมบูรณ์กว่าย่อมจะมีคุณค่ามีราคา แต่ไม่มีอะไรค้ำฟ้าวันหนึ่งก็จะมีคนอื่นทำได้ดีกว่า เป็นวงจรเช่นนี้อย่างหาที่สิ้นสุดไม่ได้ แต่ในโลกของจิตวิญญาณนั้นมีจุดสุดท้ายมีจุดอัลติมะ และจุดนั้นคงได้แก่นิพานนั้นเอง ที่เป็นความสมบูรณ์สุดท้ายหรือเป็นที่สุดของที่สุด